Pandemia COVID-19 zaskoczyła cały świat i przyczyniła się do zmiany widzenia świata przez niemal każdego człowieka na ziemi. Oznaczało to również zmiany dla osób w spektrum autyzmu i jej otoczenia, które zaowocowały powstaniem tej publikacji.

Projekt tej książki powstał niemal natychmiast po wybuchu pandemii COVID-19. Sama praca zespołowa została ukończona w zdumiewającym tempie, również dzięki zmianom w obszarze codziennego życia. Książka miała zostać wydana możliwie jak najszybciej, aby pozostać aktualna. Jak wiemy, temat pandemii koronawirusa oraz jej skutków pozostaje jednak aktualna nawet na początku 2021 roku.

Książka jest pracą zbiorową osób zajmujących się zawodowo aspektami związanymi ze spektrum autyzmu oraz samych osób w spektrum autyzmu. W powstanie tej publikacji zostało zaangażowanych ponad 30 ekspertów z całego świata, co wiąże się z pierwszym plusem tej książki – niezwykle aktualnym wielogłosem. Doświadczenia w starciu z pandemią wykazały, że część osób w spektrum autyzmu względnie dobrze radzi sobie z izolacją, dzięki mniejszemu poczuciu samotności oraz docenieniu alternatywnych form komunikacji przez świat zewnętrzny, podczas gdy inne doświadczają zwielokrotnionego poczucia lęku, niepewności, załamania codziennych rutyn, a w niektórych przypadkach – samego COVID-19, śmierci znajomych lub członków rodziny. Co ciekawe, reakcje osób neurotypowych na nową rzeczywistość w wielu przypadkach nie odstają od reakcji osób w spektrum autyzmu. Wynika z tego, że pandemia COVID-19 uderzyła w podwaliny i potrzeby większości ludzi – nie tylko wybranych grup.

Być może z tego względu same treści przekazywane w esejach nie wydają się być tak przełomowe, jak mogłyby się wydawać. Trudno o uniwersalne rozwiązania na złagodzenie wpływu zjawiska, którego analiza pod względem socjologicznym i psychologicznym może zająć lata. Przemycane rady i wskazówki mogą znaleźć zastosowanie w każdej trudniejszej sytuacji – wywołanej innym zdarzeniem losowym, np. chorobą, utratą pracy, zmianą szkoły. Dlatego w przypadku tej lektury, odbiór będzie dużo łatwiejszy, jeśli wyjdziemy poza sytuację wywołaną koronawirusem. Zabawy sensoryczne w domu mogą przydać się również w okresie jesienno-zimowym, który nie sprzyja zabawom na powietrzu (szczególnie przy polskich, bezśnieżnych zimach), patenty na edukację domową zdecydowanie wykraczają poza okres pandemii, biorąc pod uwagę indywidualne przyswajanie wiedzy przez osoby z ASD oraz konstrukcję polskiego systemu edukacji, a narzędzia do radzenia sobie ze stresem to świetny pakiet wsparcia dla nastolatków i młodych dorosłych, którzy mierzą się z pierwszymi, życiowymi wyzwaniami.

Krótko mówiąc – mówienie o skutkach pandemii COVID-19 i analizowanie ich będzie zadaniem na lata. Książkę uważam za potrzebną i ważną, choć mam poczucie, że obecnie doświadczamy kryzysu niemal na równi, a na pełną analizę skutków i realne patenty pomocowe. Różnica jest jedynie taka, że pewne aspekty codzienności osób narażonych na wykluczenie społeczne (spośród których osoby z ASD są tylko jedną z podgrup) stały się udziałem całego społeczeństwa. Książka byłaby dużo trafniejsza, gdyby opisywała sposoby na radzenie sobie z kryzysami życiowymi na przykładzie pandemii COVID-19, nie zawężając się do autyzmu w czasie pandemii. Mam jednak świadomość, że w momencie jej tworzenia wszyscy mieli nadzieję, że pandemia COVID-19 jest stanem przejściowym, co okazało się jedynie pobżnym życzeniem. Sama książka może być jednak świetnym punktem odniesienia; próbą analizy tego, jaki wpływ ma pandemia na codzienne życie. Jeśli traktować tę książkę jako przyczynek do szerszego tematu – to warto się z nią luźno zapoznać, nie obiecując sobie jednak większych odkryć. Życie pozostaje nadal najlepszym nauczycielem.

Weronika Janiak