Wczesna interwencja logopedyczna jest ważna wśród wielu grup pacjentów narażonych na dysfunkcję mowy, jednak u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) przybiera wymiar szczególny.

Ponieważ umiejętność poprawnej mowy determinuje możliwość współistnienia w społeczeństwie, dlatego niezwykle ważne jest podejmowanie działań w kierunku jej właściwego ukształtowania, a w przypadku wykrytych dysfunkcji mowy wczesnej interwencji. Istnieje wiele metod alternatywnej komunikacji, jednak wciąż podstawową formą komunikacji jest mowa, dlatego sposoby alternatywne nie są w powszechnym użyciu. Zaburzenia związane z autyzmem (naukowe publikacje wymieniają m.in. występowanie braku reakcji na własne imię, brak rejestrowania bodźców niewerbalnych, brak wspólnego pola uwagi) sprawiają, że terapia prowadzona tradycyjnymi metodami może okazać się nieskuteczna. Wśród bardziej znanych wymieniana jest tzw. metoda krakowska, kładąca silny nacisk na rozwinięcie się mowy, a także metoda Tomatisa. W sytuacji, kiedy mowa się nie pojawia, możliwe jest wprowadzenie alternatywnych metod komunikacji, takich jak obrazkowa metoda PECS, czy Makaton. Odnalezienie sposobu porozumiewania się, dostosowanego do poziomu i możliwości konkretnej osoby jest ważne; brak możliwości wyrażenia się otwiera pole do frustracji i nieprzewidywalnych, często agresywnych zachowań.

Na tle tradycyjnych metod logopedycznych ciekawą wydaje się być innowacyjna metoda terapii logopedycznej – elektrostymulacja podniebienia miękkiego i języka. Ten bezbolesny zabieg przywędrował do Polski kilka lat temu, a już znajdując swoje zastosowanie między innymi: u pacjentów z opóźnieniem rozwoju mowy, osób poddanych zabiegom operacyjnym w obrębie jamy ustnej, podczas rehabilitacji chorych na afazję, a także u pacjentów z porażeniem mózgowym, czy też rozszczepem wargi i podniebienia. Elektrostymulację wykonuje się regularnymi seriami raz dziennie, za pomocą dwóch elektrod, do których jest doprowadzany prąd o odpowiednim natężeniu oraz kształcie impulsu. Po każdym wykonanym zabiegu robi się masaż podniebienia miękkiego, który ma poprawić ukrwienie tego miejsca i pobudzić je do pracy. Do pożądanych efektów zabiegów zalicza się: poprawę ukrwienia operowanych miejsc i redukcję obrzęków (u pacjentów po zabiegach w obrębie jamy ustnej), przyspieszenie gojenia, zmniejszenie bólu i stanów zapalnych, a także – co wydaje się najistotniejsze – poprawa elastyczności miejsc poddanych elektrostymulacji. Elektrostymulację stosuje się nie wcześniej, niż sześć miesięcy po operacji.

Możliwość regulacji otwiera pole do stosowania jej u pacjentów w każdym wieku, a ze względu na nieskuteczność tradycyjnych terapii, może okazać się pomocna dla osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, które – podobnie jak neurotypowi pacjenci – są również narażone na występowanie dysfunkcji mowy.

Elektrostymulacja podniebienia miękkiego i języka oferowana jest w kilkunastu ośrodkach na terenie całej Polski; między innymi w Poznaniu, Łodzi, Częstochowie, Bydgoszczy, czy Warszawie. Zabieg jest bezbolesny, a pacjent nie odczuwa żadnego dyskomfortu. W przypadku stanów chorobowych lub podwyższonej reakcji na bodźce może być odczuwalne lekkie mrowienie, choć jest to niezwykle rzadko odnotowywane. Przeprowadzany jest w seriach, których długość jest indywidualnie dopasowywana do konkretnego pacjenta, a w razie konieczności – jest powtarzany.

Podsumowując, elektrostymulacja może być ciekawym rozwiązaniem w sytuacji, w której problem z artykulacją wypływa na przykład z istnienia fizycznych przeszkód w aparacie mowy np.: blizn pooperacyjnych, obniżonej sprawności podniebienia, niewłaściwej pracy języka, itp.

Powyższy tekst powstał we współpracy z dyplomowanym logopedą panią mgr Mariolą Adamowicz, która prowadzi terapię logopedyczną oraz elektrostymulację podniebienia i języka w Częstochowie.

Weronika Miksza